ਫ਼ਰੀਦਾਬਾਦ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜ ਮਾਰਗ 'ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਪਲਾਇਨ ਹੁਣ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡਾਂ ਅਤੇ ਘਰਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਵਾਹਨਾਂ ਜਿਵੇਂ ਟਰੈਕਟਰ, ਟੈਂਪੋ, ਟਰੱਕਾਂ ਆਦਿ 'ਤੇ ਸਫਰ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹਨ। ਤਾਲਾਬੰਦੀ ਕਾਰਨ ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ ਅਤੇ ਫ਼ਰੀਦਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਆ ਗਈ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਮਾਰਚ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਲੇਬਰਾਂ ਲਈ 14 ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੱਕ ਦਾ ਸਮਾਂ ਕੱਟਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ। ਉਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੱਗੇ ਤੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਦਿਹਾੜੀਦਾਰ ਮਜ਼ਦੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਤੋਂ ਬਿਹਾਰ, ਯੂ ਪੀ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਅਤੇ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਹਰ ਰੋਜ਼, ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਸੈਂਕੜੇ ਲੋਕ ਆ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਮਾਨ ਲੈ ਕੇ ਪਲਾਇਨ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹਨ। ਇਹ ਭੁੱਖੇ ਅਤੇ ਪਿਆਸੇ ਲੋਕ ਕਿਸੇ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਕੀਤੇ ਬਗ਼ੈਰ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਵੱਲ ਤੁਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ, ਜੇ ਕੋਈ ਖਾਣ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਖਾਂ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਭੁੱਖੇ ਅਤੇ ਪਿਆਸੇ ਰਹਿਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਰਤ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਛੇ ਲੱਖ ਕਾਮੇ ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਰਜਿਸਟਰਡ ਹਨ, ਪਰ ਜਿਹੜੇ ਰਜਿਸਟਰਡ ਨਹੀਂ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ?
ਪੁੱਛਣ 'ਤੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਹੰਝੂ
ਉਹ ਮਜ਼ਦੂਰ ਜੋ ਘਰ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਉਹ ਕੰਮ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਵੇਰ, ਦੁਪਹਿਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਲੇਬਰ ਚੌਕ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਤਾਂ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੰਮ ਮਿਲੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੇਬ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਪੈਸਾ ਆਵੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪੁਲਿਸ ਉਥੋਂ ਭਜਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੰਝੂ ਵਹਿ ਤੁਰੇ। ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕੀ ਕਰੀਏ।
ਸੜਕਾਂ ਉੱਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਲੰਮੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ
ਨਾਕਿਆਂ 'ਤੇ ਤਾਇਨਾਤ ਪੁਲਿਸ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀਆਂ ਲੰਮੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ ਦਿਨ ਭਰ ਸੜਕ 'ਤੇ ਲੰਘਦੀਆਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ 14 ਅਪਰੈਲ ਤੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲਈ ਪੈਸੇ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਪੈਦਲ ਤੁਰ ਕੇ ਗੋਰਖਪੁਰ, ਦਰਭੰਗਾ, ਪੂਰਨੀਆ, ਕਾਨਪੁਰ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।
...................
